Εμβόλιο mRNA εναντίον λοίμωξης COVID19 – Γράφει ο Δρ. Εμμανουήλ Μαθιουλάκης, Υπεύθυνος του Τομέα Υγείας ΙΕΚ ΔΕΛΤΑ

Τον τελευταίο καιρό έχουν έρθει στην επιφάνεια πολλές έννοιες μοριακής βιολογίας και ακούγονται πολλές θεωρίες για την επίδραση των εμβολίων στο DNA των κυττάρων του ανθρώπου. Έχουν ακουστεί πολλές γνώμες από τις οποίες κάποιες είναι μερικώς σωστές, κάποιες εντελώς λάθος και έχει δημιουργηθεί μια σύγχυση στο ευρύ κοινό σχετικά με το εμβόλιο mRNA και την επίδραση στο DNA με έλεγχο της καθημερινότητας των πολιτών.

Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε δύο όρους: SARS–CoV2 είναι ο ιός και COVID19 είναι η νόσος. Όπως πχ. HIV είναι ο ιός και AIDS η νόσος.

Πάμε να δούμε τι γίνεται:

Τι είναι τo εμβόλιo mRNA;

Το εμβόλιο mRNA δεν μας μεταφέρει τον κορονοϊό και δεν επηρεάζει, ούτε αλληλεπιδρά με το DNA των κυττάρων του ανθρώπου. Το mRNA είναι ένα μονόκλωνο μόριο ενώ το  DNA είναι δίκλωνο μόριο. Πρόκειται για τον τύπου RNA που μεταφέρει τη γενετική πληροφορία από το DNA στα ριβοσώματα για την πρωτεΐνοσύνθεση (δημιουργία πρωτεϊνών – διαδικασία μετάφρασης στην μοριακή βιολογία) των κυττάρων. Βασική διαδικασία είναι ότι στα ευκαρυωτικά κύτταρα όταν το mRNA μεταγράφεται από το DNA, υφίσταται επεξεργασία πριν εξαχθεί από τον πυρήνα στο κυτταρόπλασμα (διαδικασία ωρίμανσης). Εκεί συνδέεται με τα ριβοσώματα και μεταφράζεται στην αντίστοιχη πρωτεΐνη με τη βοήθεια του μεταφορικού RNA (t-RNA) με τα κωδικόνια και αντικωδικόνια στο ριβόσωμα.

Όλα τα εμβόλια για την COVID-19, και κυρίως τα εμβόλια τύπου ‘mRNA’ δίνουν οδηγίες στα κύτταρα να παράγουν δομικά τμήματα του κορονοϊού, όπως τις ακίδες που έχουν στην επιφάνειά τους (ή τμήμα αυτών). Οι ακίδες αυτές είναι ο μηχανισμός πρόσδεσης του κορονοϊού στην κυτταρική μεμβράνη και έτσι μπορεί να περάσει στο εσωτερικό του κυττάρου. Με το εμβόλιο mRNA δημιουργείται μια γνωστοποίηση, από το σύστημά μας, της μορφολογίας της ακίδας του SARS-CoV2 και έτσι το σώμα αμύνεται , μπλοκάρωντας τον ιό στο να μπορεί να περάσει στο εσωτερικό του κυττάρου. Συγκεκριμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος είναι σε θέση να τον αναγνωρίσουν και ξεκινά η πολύπλοκη διαδικασία της ανοσολογικής απάντησης. Αυτό δηλαδή που συμβαίνει και στη φυσική λοίμωξη από COVID-19. Στο τέλος της διαδικασίας, το σώμα μας έχει μάθει πώς να μας προστατεύει από μελλοντικές μολύνσεις. Οπότε εάν ξαναεισχωρήσει ο ιός είμαστε σε θέση να τον αντιμετωπίσουμε.

Τα εμβόλια COVID-19 με την τεχνολογία mRNA χορηγούνται συστημικά, για παράδειγμα στο βραχίονα και η ουσία είναι καλυμμένη με ένα λιπιδικό περίβλημα (ασπίδα). Η πληροφορία (mRNA) θα μπει στα κύτταρα και θα δοθούν οι οδηγίες παραγωγής -για παράδειγμα- της ακίδας στα μυϊκά κύτταρα, που έχουν και πολλούς υποδοχείς στις μεμβράνες τους. Πώς γίνεται και πώς ελέγχεται αυτό;

Μπορούμε να πούμε πως το κύτταρο έχει, ανατομικά, 3 περιοχές:

• τη μεμβράνη που είναι το εξωτερικό,
• τον πυρήνα που είναι η «καρδιά» του κυττάρου
• και το χώρο έξω από τον πυρήνα, που λέγεται κυτταρόπλασμα με τα έγκλειστα στοιχεία (κινάσες και φωσφατάσες) και τα οργανίδια όπως το ριβόσωμα που φτιάχνονται οι πρωτεΐνες.

Το mRNA δεν μπορεί να μπει στον πυρήνα του κυττάρου, όπου βρίσκεται το DNA. Δεν έχει δυνατότητα να περάσει λόγω της πυρηνικής μεμβράνης. Η μόνη περίπτωση που θα μπορούσε να έχει τμήμα του RNA, πρόσβαση στο DNA είναι σε μορφή μεταγραφικού παράγοντα (πρωτεϊνη δηλαδή) που αυτό ούτως ή άλλως συμβαίνει κατά την μοριακή έκφραση και αποσιώπηση γονιδίων στη διάρκεια ζωής του ανθρώπου και των ζώων. Σημαντικό επίσης είναι ότι το mRNA αποδομείται αφού συναρμολογηθεί μέσα στο κύτταρο η πρωτεϊνική δομή από αμινοξέα, που ορίζει η πληροφορία. Το σώμα γνωρίζει και έχει μηχανισμούς για να αντιμετωπίσει και να καταστρέψει το ελεύθερο-ξένο mRNA.

Αφού φτιαχτούν οι πρωτεΐνες, οι οδηγίες συναρμολόγησης αποδομούνται από τα κύτταρα. Μέσω συγκεκριμένων κυτταρικών μηχανισμών κάποια κύτταρα θα φέρουν τις πρωτεΐνες στην επιφάνειά τους, και μέσω της συνεργασίας πολλών συστημάτων (όπως του λεμφικού και του κυκλοφορικού) αυτές οι δομές θα παρουσιαστούν προς αναγνώριση στο ανοσοποιητικό σύστημα. Το ανοσοποιητικό σύστημα δεν τις έχει ξαναδεί και, για να επιτευχθεί τελικά η κυτταρική ανοσία, θα ξεκινήσει τη διαδικασία λεπτομερούς απομνημόνευσης της πρωτεΐνης -π.χ. της ακίδας- και θα μπορεί να επιτεθεί ταχύτατα στο φορέα της – δηλαδή τον νέο κορονοϊό- όταν τον συναντήσει στο μέλλον.

Δεν μπορούν, ούτε το εμβόλιο, αλλά ούτε και οι ακίδες να τροποποιήσουν το DNA των κυττάρων, για τους λόγους που εξηγήθηκαν παραπάνω καθώς αλλού δρα το RNA και αλλού το DNA. Επιπλέον θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι ακίδες είναι στην κυτταρική μεμβράνη και όχι στο εσωτερικό του κυττάρου.

Τα εμβόλια τύπου mRNA δεν είναι νέα, είναι γνωστά. Έχουν χρησιμοποιηθεί για διάφορους άλλους ιούς όπως ο Έμπολα. Οι ερευνητές επιστήμονες προχώρησαν στη χρήση υπαρχουσών πλατφορμών και με βάση τα πρωτόκολλα ασφαλείας για ένα οποιοδήποτε φάρμακο, άρχισαν να σχεδιάζουν COVID-19 mRNA εμβόλια. Οι στόχοι πραγματοποιήθηκαν και δεδομένων των μεγάλων επενδύσεων στην ανάπτυξη των εμβολίων μέσα στο 2020.

Τι είναι οι υπάρχουσες πλατφόρμες;

Το mRNA είναι ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο μακρομόριο που η επιβίωσή του στο ενδοκυτταρικό περιβάλλον είναι πολύ δύσκολη, ακόμα και με τοπική χορήγηση. Στην όλη διαδικασία υπάρχουν τεχνικά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από τα χαρακτηριστικά της πληροφορίας που χρειάζεται να μεταφερθεί, όπως αποδόμηση ή καταστροφή μέρους της πληροφορίας αυτής.

Μια άλλη δυσκολία προκύπτει από το αν θέλουμε να προσεγγίσουμε υγιή ιστό ή ιστό που νοσεί (όπως στα mRNA εμβόλια για τον καρκίνο). Η βελτιστοποίηση της στοχευμένης συστημικής χορήγησης της πληροφορίας, μέσω ενός mRNA εμβολίου επιτεύχθηκε και με διεπιστημονικές προσεγγίσεις.

Η παρουσία των εμβολίων mRNA λοιπόν είναι σημαντική και πολυδιάστατη και η λύση διεπιστημονική, καθώς οι ερευνητές αντιμετώπιζαν για δεκαετίες πολλές από αυτές τις προκλήσεις, ωστόσο η χρήση τους σε όλο τον πληθυσμό (υγιείς, ασθενείς) πρέπει να γίνει, κατά τη γνώμη μου, με σκεπτικό τις ενδεχόμενες παρενέργειες ειδικά σε άτομα που έχουν χρόνια σύνοδα νοσήματα. Το βέβαιο είναι ότι έχει ανοίξει ένας νέος δρόμος στις βιοϊατρικές επιστήμες και σίγουρα θα έχουμε την πολυτέλεια να παρακολουθούμε τις εξελίξεις με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Δρ. Εμμανουήλ Μαθιουλάκης
Molecular & Medical Cardiovascular Physiologist
Clinical Researcher Neurophysiologist
Ερευνητής Καρδιομεταβολικών Νοσημάτων
Υπεύθυνος Τομέα Υγείας – ΙΙΕΚ ΔΕΛΤΑ

Σπούδασε στη Σχολή Υγείας του ΙΕΚ ΔΕΛΤΑ

ΙΕΚ ΔΕΛΤΑ. ΕΔΩ Μαζί!